گزارش بزرگداشت حافظ

بشنو از نی ـ میترا عربیان: روز آدینه 22 مهر ماه 1390 به همت انجمن مثنوی پژوهان ایران بزرگداشت حافظ برگزار شد.  

                            

در این نشست که در محل اصلی نشستهای انجمن واقع در سالن اجتماعات بانک کارآفرین برگزار شد پس از شرح مثنوی توسط دبیر انجمن جناب آقای عربیان که از بیت 2600 دفتر سوم مثنوی مورد بحث و بررسی قرار گرفت از استاد گرانقدر جناب آقای دکتر سید مهدی نوریان برای سخنرانی دعوت شد. عنوان سخنرانی ایشان" چگونه دیوان حافظ را بخوانیم" بود. متن کامل سخنرانی ایشان در پایان این نوشته آمده است. پس از سخنرانی دکتر نوریان که با استقبال کم نظیر و با شکوه اعضای انجمن،فرزانگان و هنرمندان اصفهان برگزار شد گروه موسیقی به اجرای برنامه پرداختند.

دکتر علی اکبر توسلی پزشک عالیقدر قلب اصفهان که او را بنام پزشک ادیبان و ادیب پزشکان می شناسیم در این نشست شرکت نموده و برای اهدای شاخه گل و گلدان مینا و سپاس از سخنرانی تأثیر گذار دکتر نوریان به جایگاه آمده و پیرو سخنرانی دکتر نوریان پیرامون درست خوانی اشعار حافظ نکاتی را گوشزد کرده و به برنامه بزرگداشت مولوی که دو هفته پیش در روز آدینه 8 مهرماه در اتاق بازرگانی اصفهان برگزار شد  تقریری داشتند.  

  

شایان ذکر است  انجمن مثنوی پژوهان ایران از جشنواره پیشکسوتان، نخبگان و چهره های شایسته صنعت، معدن و هنر استان اصفهان که چهارشنبه شب گذشته 20 مهر ماه به همت کانون مدیران ماشین ساز و صنایع فلزی اصفهان در دانشگاه صنعتی اصفهان برگزار شد، یاد کرده و از آقای مهندس مجتبی توسلی یار گرانقدر انجمن که در آن جشنواره به عنوان یکی از هفت نفر از نخبگان صنعت معرفی شدند تجلیل نمود. در این تجلیل از دکتر فضل اله صلواتی چهره شاخص فرهنگی اصفهان که در بزرگداشت حافظ حضور داشتند دعوت شد تا برای اهدای لوح مینا  و شاخه گلی به رسم سپاس از این عضو افتخار آفرین انجمن قدردانی شود.  

 

در پایان برنامه از استاد پیام فرجاد که نمونه هایی از آثار معرق را در برنامه مذکور به نمایش گذاشته بود تجلیل و سبک جدید ایشان در رشته معرق بنام" معرق نقش برجسته" به حضار معرفی شد. 

                                

متن سخنرانی دکتر سید مهدی نوریان در روز بزرگداشت حافظ

شعر حافظ همه بیت الغزل معرفت است

دکتر سید مهدی نوریان به مناسبت بزرگداشت حافظ پیرامون «چگونه خواندن اشعار حافظ» ایراد سخن کرده و به 4 نکته اساسی اشاره کرد که عبارتند از:

1.تصحیح متن: معانی برخی از کلمات در گذشته با معانی حال آنها متفاوت است و تغییر کرده که در هنگام معنای بیت باید به آن توجه داشت.مثلاً کلمه «جاندار» در این بیت حافظ:

یار دلدار من ار قلب بدینسان شکند/ ببرد زود به جانداری خود پادشهش

کلمه «جاندار» در این بیت به معنای «حفاظت کننده جان» است ولی امروز به معنای «جان داشتن» است و متأسفانه برخی کاتبان کلماتی را که برای آنها غیر ملموس است تحریف می کنند و به جای تحقیق و رعایت همان کلمه اصلی اشعار حافظ ، کلمات را به دلخواه و سلیقه خود عوض می کنند که این خطای بسیار بزرگی است.مثالی دیگر از یک بیت متداول:

گر بود عمر به میخانه روم بار دگر/ به جز از خدمت رندان نکنم کار دگر

در صورتیکه بنا به تحقیق دکتر خانلری ، بیت اصلی بدین صورت بوده است:

گر بود عمر و به میخانه رسم بار دگر/ به جز از خدمت رندان نکنم کار دگر

در اینجا می بینیم که یک حرف"و" چقدر معنا را تغییر می دهد. بنابراین می بایست به همت و با تحقیق اساتید مجرب ، نسخه های معتبر و اصلی پیدا و کشف شوند که بدون تحریف باشند.

2.درست خواندن خود اشعار : خود اشعار اگر درست تلفظ نشوند دچار خطا در اصل و معنا می شویم. به عنوان مثال:

زنده رود و باغِ کاران یاد باد

در اینجا کلمه «باغِ کاران» به معنای باغی است بنام «کاران» در اصفهان که برخی به اشتباه آن را باغکاران می خوانند.

این نکته به ویژه در کلمات عربی در برخی مواقع مثل تبدیل یک کسره به فتحه معنا را دگرگون می سازد. مثل کلمه مخاطِب و مخاطَب به صورت اسم فاعل و اسم مفعول یا کلمات اَنعام و اِنعام که اولی به معنی چهار پاست و دومی نعمت رساننده:

ای گدایان خرابات خدا یار شماست/ چشم اِنعام مدارید به اَنعامی چند

3.تکیه های کلامی روی کلمات در اشعار می تواند معنای متفاوتی از آن استخراج کند.همجنین ایجاد وقفه(کاما) در فاصله برخی کلمات معنا را عوض می کند:

بگیر طُرّه ی مه طلعتی و قصه مخوان/ که سعد و نحس ز تأثیر زهره و زحل است

در این بیت اگر بعد از ( قصه مخوان) وقفه بیاید و یا اگر بعد از ( مه طلعتی) معنای شعر متضاد خواهد شد.

همچنین اگر در خواندن شعر تأکیدات کلمه درست ادا شود ، هفتاد درصد معنی آن خود به خود آشکار می شود.

در دو بیت آغازین مثنوی معنوی می باید پس از بشنو، وقفه انداخت. چرا که به معنی «کاملاً گوش بده» است و در بیت دوم مصرع دوم باید به جای «از نفیرم» ، «در نفیرم» خواند. این بدان معناست که در نفیرم ناله تمامی مردان و زنان است:

بشنو، این نی چون شکایت می کند/ از جداییها حکایت می کند

کز نیستان تا مرا ببریده اند/ در نفیرم مرد و زن نالیده اند

و یا در این بیت حافظ:

خیز و در کاسه زر آب طربناک انداز/ پیشتر زانکه شود کاسه سر خاک، انداز

بعد از کلمه خاک حتماً وقفه لازم است وگرنه معنا خراب می شود.

4.واژگان فریبکار: واژگانی است که ما فکر می کنیم معانی آنها را می دانیم ولی معنای واقعی آنها در متون قدیم بسیار متفاوت تر از آنی است که ما فکر می کنیم.مثلاً واژه گفتن در قدیم به معنی آواز خواندن بوده است:

ساقی به نور باده برافروز جام ما/ مطرب بگو که کار جهان به کام ما شده است

بنابراین خواندن برخی متون حتماً باید با راهنمایی استادان فن و ادب باشد تا از غلط خوانی و معنای غلط جلوگیری شود.